Trong ký ức của nhiều người, những mùa trung thu đi qua đều đọng lại biết bao phù sa màu mỡ cho tâm hồn. Không biết từ bao giờ nhưng ở quê tôi trung thu thường gắn liền với lũ lụt. Đất Lệ Thủy với nắng cháy, mưa chan song dù bất luận thời tiết thế nào trung thu cũng được tổ chức một cách đầm ấm, rộn ràng. Tết Trung thu vào giữa rằm tháng 8 (Âm lịch) nhưng trước đó không khí nhộn nhịp đã bắt đầu từ ngày khai giảng năm học mới. Với người Lệ Thủy trung thu đã trở thành một mùa thao thiết, song có niềm vui như Tết đầu năm.
Trung thu huyền diệu trong ký ức của trẻ thơ
Có lẽ, theo tập quán trồng trọt trong nền văn minh lúa nước lâu đời và tháng Tám cũng là lúc người nông dân thư thản tạm thời được dừng tay chân, nghỉ ngơi sau khi thu hoạch xong các vụ mùa hoa, quả khác nhau, cho nên Trung thu thường được người ta xem như ngày lễ hội ở giữa thu.
Cũng như bao miền quê khác, người Lệ Thủy đón tết trung thu cho các em thiếu nhi với những chiếc lồng đèn lung linh, rực rỡ. Trước đây, tất cả đều được làm bằng thủ công, đèn lồng luôn sáng với những ngọn nến huyền ảo.Trong đêm càng tối, thì ánh sáng càng đẹp. Ánh sáng từ những chiếc đèn lồng vừa làm đẹp đêm trung thu vừa như lời nhắc nhở của người lớn với trẻ em cần luôn hướng đến nguồn sáng trong tri thức và tâm hồn. Ánh sáng ấy luôn cần thiết dẫu đang sống trong niềm vui và hạnh phúc.
Uống trà, ngắm trăng, thưởng hoa và ngâm thơ là một thú thanh tao của những ai thích yêu trà, trăng, hoa và thơ. Theo lời kể của các cụ cao niên, trước đây các cụ đồ Nho và các sĩ phu cứ đến độ rằm tháng tám họ thường ngồi ở sân đình ngắm trăng bàn luận chuyện thế sự. Uống một tách trà, ăn một miếng bánh bằng gạo nếp dưới ánh trăng Rằm tháng Tám là một vẻ đẹp làm cho các thế hệ con cháu hôm nay thấy thổn thức với các bậc tiền nhân.
Trong ký ức của mình, tôi còn nhớ rõ ông nội tôi luôn có quà cho tôi bằng một chiếc trống con bằng da ếch. Âm thanh ấy vang vang suốt cả mùa thu. Thường tôi đi trước đón trăng lũ bạn theo sau hò reo, cỗ vũ khuấy động. Rồi nhịp trống “Tùng.. tùng ..tùng.. ring” được căng ra trong đềm trăng huyền ảo.Tiếng trống vừa xưa, vừa nay, vừa cũ vừa mới, vừa náo nức, vừa như hoài niệm. Tiếng trống cũng có hồn, có sinh khí trí lực. Tiếng trống lan từ ngõ này sang xóm khác, cứ nối dài thêm ra. Hình như trong âm thanh ấy, tình xóm nghĩa làng lan rộng ra thành tình yêu đất nước. Chúng tôi theo nhịp cô giáo chủ nhiệm hô hoặc có năm theo khẩu lệnh của các anh chị đoàn viên thôn tề tập đầy đủ ở đầu làng để được người lớn chia quà và xem văn nghệ. Nghĩ đến đó thôi mà bây giờ tôi vẫn thấy ngai ngái trong lòng.
Mà cũng thật lạ, vào mùa Trung thu ở Lệ Thủy có rất nhiều loại quả nhiều sắc màu, hương vị. Từ các miền quê Mỹ Thủy, Văn Thủy, Thái Thủy, Tân Thủy...những quả hồng như chiếc đèn lồng, rồi bưởi, cam, chuối, những chùm dâu theo thuyền về chợ Tréo, chợ Hôm, chợ Thùi đến với các gia đình trên khắp toàn huyện. Mà hình như, thiên nhiên thời tiết giao hòa đúng nhịp để dành cho mùa Trung thu, tất cả vị ngọt ngào chắt lọc căng đầy. Rồi chim chóc từng đàn bay về hội tụ, hót líu lo suốt cả mùa.
Tôi đã đi qua tuổi học trò. Ánh trăng rằm Trung thu vẫn còn sáng và tròn trên bầu trời như xưa. Thay vì niềm hân hoan của trẻ nhỏ với những quà bánh mọi người cho (có lẽ ngày đó đời sống vật chất còn quá thiếu thốn), giờ đây nhìn trăng, tôi khát vọng được sống an lành, bình an, xây dựng một đời sống hướng thiện cho mình cũng như cho người. Ánh sáng của trăng là ánh sáng yêu thương vô giá, giúp cho con người biết suy nghiệm lối sống cao đẹp trước những biến động vô thường.
Với người nông dân, mỗi năm ngoài bốn mùa xuân, hạ, thu, đông còn có mùa cấy, mùa cày, mùa gặt theo lịch nông nghiệp. Còn với trẻ thơ, một năm có thêm mùa hè, mùa Trung thu và hai cái Tết. Song, tết Trung thu vào dịp giữa năm sau một mùa hè vui chơi để bước vào năm học mới là cái Tết thật ấn tượng, nhiều kỷ niệm. Tôi thầm ước rằng, trung thu năm này các em sẽ có một mùa vui thật trọn vẹn dẫu rằng theo trung tâm dự báo thời tiết thủy văn đã dự báo cơn bão số 8 sẽ ảnh hưởng đến Quảng Bình và gây ra mưa lớn...
Ngô Mậu Tình