Phần 3: Đua tài.

Cũng như mọi làng quê khác trên đất nước Việt Nam, Lệ Thuỷ là mảnh đất sơn thuỷ hữu tình. Nhìn lên có núi An Mã, đất thiêng nên các bậc quan gia thời phong kiến làm nơi an nghỉ cuối đời. Ở đây có mộ danh tiếng Hoàng Hối Khanh-Cách đây hơn 600 năm được nhà vua cuối đời trần có tên là Trần Phế Đế cử vào làm tri huyện Nha Nghi mang theo mười hai dòng họ vào khai canh lập ấp nên huyện Lệ Thuỷ ngày nay.

Mỹ Thuỷ, mảnh đất miệt vườn với bốn mùa cây trái. Nêú bạn có dịp đến Mỹ Thuỷ vào mùa xuân bạn sẽ cảm nhận mùi thơm ngan ngát của hoa bưởi, sự dịu dàng đằm thắm của hương cau. Và sẽ đẹp hơn nếu bạn đến Mỹ Thuỷ chúng tôi vào mùa thu sẽ cảm nhận được vẻ đẹp trọn vẹn của cây trái của miền đất đồi bên dòng sông Kiến đầy thơ mộng.

Nói đến vùng quê Lệ Thủy không ai không tự hỏi mình đã "lệ" sao lại là "thủy"? Chẳng lẻ Lệ Thủy là nước của nước mắt? Câu hỏi tự khắc được trả lời nếu bạn đến Lệ Thủy vào những ngày đầu mùa mưa lũ. Được mệnh danh "nhất Đồng Nai, nhì hai huyện" nên "Đứng bên ni đồng ngó sang bên tê đồng mênh mông bát ngát, Đứng bên tê đồng ngó sang bên ni đồng cũng bát ngát mênh mông" bao nhiêu thì mùa lũ lụt Lệ Thủy càng được ví như biển hồ Mê Công bấy nhiêu.

Sau ngày giải phóng miền Nam, tôi từ chiến trường trở về Hà Nội học tiếp 2 năm cuối Khoa Ngữ văn, Trường đại học Tổng hợp. Mùa hè năm 1976, tôi vào thăm quê Lệ Thuỷ - Quảng Bình. Một chàng cựu chiến binh tăng mới ra khỏi cuộc chiến tranh từ thế chiến thắng tuyệt đối, một sinh viên “tổng văn” Hà Nội về quê chiêm trũng Lệ Thuỷ - hoành tráng lắm, kiêu sa lắm. 24 tuổi, tôi, như bao chàng trai trưởng thành khác cũng thủ sẵn “một bé hương đồng gió nội”. Bé kê kiểng xinh giòn lại có giọng. Tôi về, chờ bé hội diễn văn nghệ huyện hai ngày. Bé mời, tôi cười:

Truyện ngắn: Đinh Duy Tư. Mẹ tôi qua đời trong một trường hợp hết sức bất ngờ. Cả nhà sau bữa ăn sáng thì ai vào việc nấy. Chị cả đi học Tôi chăn bò. Em nhỏ được gởi sang hầm bà ngoại. Mẹ tôi ra sân kho hợp tác xã quạt thóc đã phơi khô. Thóc tốt gởi chiến trường, thóc lửng chia cho xã viên nấu cháo tấm ăn trừ bữa. Mẹ tôi đến kho sớm nên ngồi hóng mát dưới bờ tre, cạnh hầm chữ A của hợp tác xã. Bỗng có tiếng máy bay, mẹ tôi vừa kịp xuống hầm thì bom nổ. Không ai biết mẹ tôi bị lấp trong hầm. Mọi người lo cấp cứu kho lúa của hợp tác xã. Khi biết, cứu mẹ tôi ra thì không còn một phần ngàn của tia hy vọng.